با اندازه گیری شار خورشیدی تابشی در بالای جو زمین میتوان قدرت دریافتی کل انرژی از خورشید را محاسبه کرد. که حدود 1.8x1011 مگا وات است. البته تمام این انرژی به سطح زمین نمیرسد مقداری از آن جذب لایههای اتمسفر میشود.
ماده
در عالم اساساً از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده که قسمت اعظم آن بین ستارهها
و کهکشانها توزیع شده است. نیروی جاذبه متقابل بین ذرات سبب تراکم گاز و
گرد غبار شده و این تراکم احتراما ابر ستارهای را بوجود می آورند.انرژی
پتاسیل گرانشی سبب ازدیاد دمای داخل ستاره شده و آن هم باعث افزایش چگالی
ستاره شده در نتیجه دمای داخل آن افزایش مییابد تا یک حالت پلاسمای
خورشیدی بخود بگیرد.
در یک چنین محیطی شرایط برای همجوشی هستهای
مهیا میشود. با ترکیب دوترویم و تریتیوم مقداری انرژی آزاد میشود (17.6
Mev). بنابراین همانطوری که گفته شد، مقدار انرژیی که از خورشید به زمین
میرسد، بوسیله جمع کنندههای خورشیدی کنترل کرده و برای مصارف خانگی و
صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند.
کوره آفتابی با استفاده از انرژی خورشید گرم می شود (در کورههای دیگر ، نوعی سوخت را میسوزاند تا گرمایش به کوره منتقل شود.) معمولا با استفاده از تعداد زیادی آینه ، پرتوهای نور خورشید را جمع آوری و پرقدرت میکنند و مجموعه آنها را بر روی کوره میتابانند تا دمایش خیلی بالا رود. ذره بین وسیلهای است که همین کار را انجام میدهد. شاید دیده باشید که وقتی ذره بین را مقابل خورشید میگیریم و مجموعه پرتوهای آنرا به صورت یک نقطه مثلا روی پوست یا کاغذ میتابیم، آن قدر حرارت ایجاد میشود که پوست میسوزد و یا کاغذ آتش میگیرد.
نیروگاه مخصوصی که برای تولید برق از انرژی گرمایی خورشید استفاده می کند. از این انرژی برای گرم کردن یک کوره آفتابی استفاده میشود که بخار لازم را تولید میکند. از این مرحله به بعد ، کار همانند نیروگاههای دیگر انجام میشود: بخار ، توربینها را میچرخاند و توربین هم ژنراتورها را بکار میاندازد تا برق تولید شود.
فسیل کلمهای خارجی (لاتین) و به معنی چیزی است که از زمین بیرون آورده میشود. غال سنگ ، نفت و گاز را سوخت فسیلی نامیدهاند، چون از دل زمین بیرون آورده میشوند. سوختهای فسیلی در طول میلیونها سال بوجود آمدهاند. جانوران و گیاهان ، پس از مرگ ، در زیر لایههای سنگ و خاک قرار گرفتهاند و سالهای زیادی زیر فشار ماندهاند تا به این سوختها تبدیل شدهاند. بنابراین ، اگر سوختها به همین ترتیب مصرف شوند، سرانجام روزی تمام خواهند شد و در این مدت ، ذخیره جدیدی جای آن را پر نخواهد کرد.
مادهای که از عبور گرما یا الکتریسیته جلوگیری میکند. عایقهای خوب گرمایی عبارتند از: چوب پنبه و پشم شیشه. لاستیک ، پلاستیک و شیشه هم عایقهای خوبی برای الکتریسیته هستند. هوا هم تا حدودی عایق گرماست و به همین دلیل در بعضی از ساختمانها پنجرهها را دو لایه یا دو جداره میسازند تا هوای بین آنها از ورود و خروج گرما جلوگیری کند. عایقهای گرمایی معمولا جلوی ورود و خروج صدا را هم میگیرند.
چگونه میتوانیم از گرمای خورشید برای تولید انرژی استفاده کنیم. آیا از نور خورشید نیز میتوان انرژی بدست آورد. برای اینکار از باتری خورشیدی استفاده میشود که نور خورشید را میگیرد و برق تولید میکند. باتریهای خورشیدی از مادهای بنام سیلیسیوم ساخته میشود. هر باتری خورشیدی برق بسیار ناچیزی تولید میکند. برای همین معمولا باید از تعداد زیادی باتری کنار هم استفاده شود تا مقدار برقی که بدست میآید، مفید و مناسب باشد.
این
باتریهای خورشیدی براحتی تعمیر میشوند و نگهداری آنها ساده است و محیط را
نیز آلوده نمیکنند. با استفاده از باتریهای خورشیدی میتوان دستگاههایی
چون تلویزیون ، تلفن و پمپ آب را بکار انداخت. در جاهایی که روزهای طولانی و
آفتاب درخشان دارند، حتی میتوان تمام برق مورد نیاز را از باتریهای
خورشیدی گرفت. باتریهای خورشیدی خیلی سبک هستند و به راحتی میتوان آنها را
به دهکدههای دور افتاده برد. مردمی که همیشه در حرکت هستند نیز میتوانند
این باتریها را همراه داشته باشند و هر کجا که میروند از برق آنها
استفاده کنند. مثلا گروههای پزشکی که برای درمان مردم به صحراها و جاهای
دور افتاده میروند، باتریهای خورشیدی را برای روشن نگه داشتن یخچالهایشان
بکار میگیرند تا داروها سالم و خنک بمانند.
با ساختن نیروگاههای
خورشیدی بزرگ میتوان مقدار زیادی برق تولید کرد. البته این نیروگاهها در
جاهایی مفید هستند که روزهای طولانی و آفتابی دارند. نیروگاه خورشیدی محیط
را آلوده نمیکند، چون انرژی لازم را از خورشید میگیرد و نیازی به سوزاندن
سوختهای فسیلی ندارد. با استفاده از یک نیروگاه خورشیدی بزرگ ، برق مورد
نیاز تمام خانه های یک شهر کوچک تولید میشود.
در
نیروگاه خورشیدی ، با استفاده از نیروی بخار ، برق تولید میشود. تعداد
زیادی آینه را بکار میگیرند تا نور خورشید را بر روی یک دیگ بخار بتابانند
که در لولههای درون آن مایعی مثل روغن جریان دارد. روغن حرارت خورشید را
میگیرد و آنقدر گرم میشود که میتواند آب دیگ را به بخار تبدیل کند. بخار
توربین را به چرخش در میآورد. توربین هم ژنراتور را میچرخاند و برق
تولید میشود.
سولاروان نام نیروگاه خورشیدی
بزرگی است که در کالیفرنیای آمریکا ساخته شده است. این نیروگاه برج بسیار
بلندی دارد. در بالای برج یک دیگ بخار قرار گرفته است. تعداد زیادی آینه
اطراف برج روی زمین چیده شدهاند و نور خورشید را بر دیگ میتابانند. به
این ترتیب ، آب دیگ به بخار تبدیل میشود و بخار هم برای تولید برق مورد
استفاده قرار میگیرد.
روی دیوار یک ساختمان بزرگ 10 طبقه
تعداد زیادی آینه قرار دادهاند که یک آینه بشقابی بزرگ بوجود آمده است.
این آینه انرژی خورشید را از منطقهای وسیع جمع آوری میکند و بر برجی
میتاباند که کوره دورن آن قرار دارد. آینههایی که روی تپه مقابل قرار
گرفتهاند، خورشید را دنبال میکنند و پرتوهایی آن را بر آینه بشقابی بزرگ
میتابانند. جالب است بدانید که تعداد این آینهها حدود 11000 عدد است.
نیروی خورشید وقتی مفیدتر خواهد بود که بتوانیم آن را ذخیره کنیم. استخر خورشیدی
میتواند گرمای خورشید را تا ساعتها پس از غروب آن ذخیره و نگهداری کند.
این استخر سرپوشیده پوشش سیاه رنگی دارد که گرمای خورشید را میگیرد. آب
استخر دارای نمک است که مقدار آن در عمق استخر بیشتر میشود.
لایههای بالایی آب نمک کمتری دارند از خروج گرمای لایه پایینی که گرم و
داغ شده است جلوگیری میکنند. ساختن این استخرها و استفاده از آنها ساده
است. راههای زیادی برای استفاده از انرژی و نیروی خورشید وجود دارد. نیروی
خورشید پاکیزه است و میتوانیم انرژی مورد نیازمان را از آن بگیریم. ذغال
سنگ ، نفت و گاز هوا را آلوده میکنند و سرانجام یک روز تمام میشوند.اما
خورشید به درخشش خود ادامه میدهد و نیروی آن همیشگی و ماندنی است.
کاربردهای سلولهای خوشیدی
1) تامین نیروی حرکتی ماهواره ها و سفینه های فضایی
2) تامین انرژی لازم دستگاهایی که نیاز به ولتاژهای کمتری دارند مثل ماشین حساب و ساعت
3) تهیه برق شهر توسط نیروگاههای فتوولتائیک
4) تامین نیروی لازم برای حرکت خودروها و قایقهای کوچک
امروزه شش شیوه تولید برق از نور خورشید شناخته شده است که عبارتند از: آیینه سهمی گون، دریافت کننده مرکزی، آیینههای شلجمی (بشقابی - استرلینگ)، دودکش خورشیدی، استخر خورشیدی و سلولهای نوری (فتوولتائی). تولید برق توسط سیلکلهای ترکیبی - پیوندی (استفاده از سوخت فسیلی و انرژی خورشیدی) نیز مراحل مطالعات امکان سنجی را پشت سر میگذارد. تقریبا 80 درصداز الکتریسیته خورشیدی توسط نیروگاه حرارتی - خورشیدی و 20 درصد بقیه به وسیله نیروگاه برق نوری (فتوولتائیک) تولید میشود. تولدی الکترویسیته از چند وات تا به اندازه یک نیروگاه معمولی توسط فن آوریهای برق خورشیدی امکان پذیر است . پیشرفت فن آوریهای برق خورشیدی در نتیجه فعالیتهای تحقیقاتی، امکان رقابت برق خورشیدی را با سایر روشهای تولید برق پدید خواهد آورد. تولید و مصرف برق خورشیدی نقش قابل توجهی در کاهش انتشار دی اکسیدکربن ایفا خواهد کرد. نوشتار حاضر در دو بخش ارائه شده است . در هر بخش سه روش تولید برق خورشیدی و مقایسه فنی و اقتصادی روشهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته و نرمافزار SOLELE که ابزاری برای تصیمی گیری و بر آورد اقتصادی است ، معرفی خواهد شد
.
طریقه دریافت الکتریسیته از انرژی خورشیدی
1) نیروگاه های حرارتی که حرارت لازم توسط آینه هایی که نور خورشید را روی دیگ بخار متمرکز میکنند, تولید میشود.
2) اثر
فتوولتایی:در این روش انرژی تابشی مستقیما به انرژی الکتریکی تبدیل
میشود.قطعاتی که اثر فتوولتایی از خود نشان میدهند به سلول خورشیدی معروفند
.
و
در حال حاظر بیشترین استفاده از انرژی خورشیدی با این روش است.در برخی
کشورها نیروگاه های فتوولتائیک ساخته شده که برای تولید برق است.
اما بیشترین استفاده از سلولهای خورشیدی در نیروگاه (( فتو ولتائیک50مگاواتی جزیره کرت یونان))است.
اساس کار سلولهای خورشیدی :
سلول
خورشیدی عبارت از قطعات نیم رسانایی هستند که انرژی تابشی خورشید را به
انرژی الکتریکی تبدیل میکنند.رسانندگی این مواد به طور کلی به دما ,
روشنایی ,میدان مغناطیسی و مقدار دقیق ناخالصی موجود در نیم رسانا بستگی
دارد.
از ویژگی های سلولهای خورشیدی میتوان به این موارد اشاره کرد:
جای
زیادی اشغال نمی کنند .قسمت متحرک ندارند .بازده آنها با تغییرات دمایی
محیط تغییرات چندانی نمی کنند.نسبتا به سادگی نصب می شوند.به راحتی با
سیستمهای به کار رفته در ساختمان جور می شوند.
همچنین از اشکالات سلولهای خوشیدی
می توان به تولید وسایل فتوولتائیک که هزینه زیادی دارد و چگالی انرژی
تابشی که بسیار کم است اشاره کرد که در فصول مختلف و ساعات متفاوت شبانه
روز تغییر می کند که باید ذخیره شود و همین موضوع بسیار هزینه بر است
انرژی خورشیدی :
خورشید به عنوان یک منبع بی پایان انرژی می تواند حلال مشکلات موجود در مورد انرژی و محیط زیست باشد.انرژی بدون خطر ...
این
انرژی که به زمین می تابد هزاران بار بیشتر از آنچه که ما نیاز داریم و
مصرف می کنیم ,می باشد.حتی نور کمی که از پنجره به اتاق میتابد دارای انرژی
بیشتری از سیم برقی است که به داخل اتاق کشیده شده است. از انرژی خورشیدی
می توان استفاده های مهم و کاملا مفید, به عنوان یک انرژی تمیز و قابل
دسترس در همه جا استفاده کرد. اما از نور خورشید به طور مستقیم نمی توان به
جای سوخت های فسیلی بهره برد بلکه باید دستگاههایی ساخته شود که بتوانند
انرژی تابشی خورشید را به انرژی قابل استفاده نظیر انرژی مکانیکی, حرارتی
الکتریسیته و ...تبدیل کنند.
مصارف انرژی خورشیدی :
1) گرم
کننده ها مثل آبگرمکن خورشیدی که برای گرمای خانه ها و کوره های خوشیدی که
برای ذوب فلزات حتی با دمای بالا نظیر آهن استفاده می شود و دمایی تا حدود
6000درجه سانتی گراد تولید می کنند.
2) دستگاههای آب شیرین کن که توسط آینه هایی نور خورشید را روی مخازن آب متمرکز می کنند تا کار تبخیر را انجام دهد.
3) الکتریسیته
خورشیدی در این روش که نسبت به سایر روشها ارجحیت دارد.انرژی الکتریکی به
سادگی قابل تبدیل به سایر انرژی ها بوده و می توان آن را ذخیره کرد
انرژی خورشیدی و سلولهای خورشیدی
امروزه بشر با دو بحران بزرگ روبرو است که بیش از آنچه ما ظاهرا تشخیص می دهیم با یکدیگر ارتباط دارند. از یک طرف جوامع صنعتی و همچنین شهرهای بزرگ با مشکل آلودگی محیط زیست مواجهند و از طرف دیگر مشاهده می شود که مواد اولیه و سوخت مورد نیاز همین ماشینها با شتاب روز افزون در حال اتمام است.
اثرات مصرف بالای انرژِی در زمین و آب و هوا آشکارا مشخص می باشد و ما تنها راه حل را در پایین آوردن میزان مصرف انرژی می دانیم ,حال آنکه این امر نمی تواند به طور موثر ادامه داشته باشد.توجه و توصل به انرژی اتمی به عنوان جانشینی برای سوختهای فسیلی نیز چندان موفقیت آمیز نبوده است.
صرف هزینه های سنگین و همچنین تشعشعات خطر ناکی که از نیروگاههای اتمی در فضا پخش شده ,نتیجه مثبتی نداشته است و اگر یکی از این نیروگاهها منفجر شود زیانهای فراوان و جبران ناپذیری به بار خواهد آورد.به علاوه به مشکل اساسی که در مورد مواد سوختی نظیر نفت ,گاز و زغال سنگ داشتیم بر می خوریم بدین معنی که معادن اورانیم که سوخت این نیروگاهها را تامین می کند منابع محدودی هستند و روزی خواهد رسید که این ذخایر پایان خواهد یافت و ماده ای که جایگزین آن شود وجود نخواهد داشت
.
اصول کار یک سلول خورشیدی:
سلول های خورشیدی(solar cells) از نیمه هادیها ساخته شده و با اتصال سیلیکون های نوع N و P شکل می گیرند. وقتی نور خورشید به یک سلول خورشیدی می تابد، به الکترون ها در آن انرژی بیشتری می بخشد.با تابش نور خورشید الکترونها در نیمه هادی پلاریزه شده، الکترونهای منفی در سیلیکون نوع N و یونهای مثبت در سیلیکون نوع P بوجود می آیند. بدین ترتیب بین دو الکترود، اختلاف پتانسیل بروز کرده و این امر موجب جاری شدن جریان بین آنها می گردد.
در زیر 4 شکل برای درک بهتر این مطلب گنجانده شده اند که همگی بیانگر صعود الکترون ها به سطح نیمه هادی از نوع N و ایجاد حفره هایی در نیمه هادی نوع P و در نتیجه ایجاد اختلاف پتانسیل می باشند.
سلول خورشیدی قاعده بلوک ساختمان یک سیستم pv است.سلول های انفرادی می توانند در اندازه هایی از حدود cm 1 تا cm10 متغیر باشند . با این وجود تنها توان 1یا 2 وات تولید می کنند که انرژی کافی برای بیشتر کار بردها نیست.برای اینکه بازده انرژی را افزایش دهیم ،سلولها بطور الکتریکی در یک مدول به یکدیگر مرتبط می شوند.مدولها می توانند بیشتر برای شکل گیری یک آرایش مرتبط شوند. اصطلاح آرایش به کل صفحه انرژی اشاره می کند ،اگر چه آن از یک یا چند هزار مدول ساخته شده باشد
افزایش بازده سلولهای خورشیدی در ایران
پژوهشکده سبز یکی از مراکز علمی وابسته به دانشگاه علم و صنعت ایران است. گروه انرژیهای تجدیدپذیر یکی از سه گروه فعال این پژوهشکده میباشد (دو گروه دیگر، گروههای انرژی و محیط زیست هستند). در این گروه بحث پیدا کردن جایگزین برای سوختهای فسیلی مطرح میباشد که هدف از آن پیدا کردن جایگزین مناسب برای انرژیهای فسیلی است.
یکی از فعالیتهای این گروه، افزایش راندمان سلولهای خورشیدی میباشد. این کار با کمک ردیابهای الکترونیکی (Electronicaltrackers) انجام میگیرد. شرکت فیبر نوری و برق خورشیدی واردکننده و تولید کننده سلولهای خورشیدی در ایران است. راندمان این سلولها در حدود 10 درصد میباشد. پژوهشکده با اضافه نمودن سیستم ردیاب الکترونیکی موفق شده است که راندمان این سلولها را تا حداکثر 18 درصد افزایش دهد. رسیدن به راندمان 20 و 22 درصد در مراحل بعدی مد نظر متخصصین پژوهکشده میباشد
هزینه تولید هر کیلووات برق از انرژی خورشیدی در کشور
تولید هر کیلووات برق از انرژی خورشیدی در کشور ۵۰۰ تا ۱۹۰۰ ریال، برآورد شد. درحال حاضر تنها یک ژنراتور خورشیدی با ظرفیت ۲۵۰ کیلووات در شیراز وجود دارد.
همچنین
استان های تهران و فارس دارای نیروگاه های فتوولتائیک با ظرفیت ۲مگاوات
هستند و ۲ کارخانه، درحال ساخت با همین منظور در طالقان و شیرازوجود دارند.
بر
پایه گزارشات "پروژه بازنگری زیست محیطی انرژی در ایران" سایر روش
هایتولید انرژی در کشور کمتر از ۲۰۰ ریال برای هر کیلووات هزینه دربر دارد. اما
به رغم پتانسیل بالایی که هزینه تولید انرژی از این راه دارد بازهمتولید
انرژی از خورشیدی برای مناطق دور از دسترس که از جمعیت اندکیبرخوردار هستند
می تواند یک گزینه موثر باشد.
امروزه بشر با دو بحران بزرگ روبرو است که بیش از آنچه ما ظاهرا تشخیص می دهیم با یکدیگر ارتباط دارند. از یک طرف جوامع صنعتی و همچنین شهرهای بزرگ با مشکل الودگی محیط زیست مواجهند و از طرف دیگر مشاهده می شود که مواد اولیه و سوخت مورد نیاز همین ماشینها با شتاب روز افزون در حال اتمام است
.